Eetgedrag veranderen is vaak ingewikkelder dan simpelweg “gezondere keuzes maken.” We weten immers allemaal wel dat groenten gezonder zijn dan chips en dat water beter voor ons is dan frisdrank. Toch grijpen velen regelmatig naar ongezonde snacks, comfortfood en zoete drankjes. Waarom doen we dat? Om tot de kern van ons eetgedrag te komen, moeten we begrijpen welke positieve effecten ongezond eetgedrag voor ons heeft – op korte termijn. Want het zijn die voordelen die ons vaak verleiden en ons eetgedrag beïnvloeden.

In deze blog willen wij, als diëtist, dieper ingaan op het waarom achter ongezonde eetkeuzes. Waarom zoeken we troost in zoetigheid, verlangen we naar een snelle snack, en belonen we onszelf met traktaties? Alleen door dit helder te hebben, kunnen we eetgewoontes duurzaam veranderen.

1. Troost en stressverlichting

Eten geeft ons comfort. Op dagen dat we ons gestrest of verdrietig voelen, kunnen zoete, zoute of vettige voedingsmiddelen helpen om tijdelijk een goed gevoel op te wekken. Dit komt doordat suikers en vetten de aanmaak van dopamine en endorfine stimuleren – hormonen die ons blij maken. Dit effect kan zo prettig zijn dat het een snelle, automatische respons wordt op stressvolle momenten.

• Positief effect: Een onmiddellijke stressverlichting en een tijdelijke boost in stemming.
• Uitdaging: Dit effect is kortstondig, en het kan ons in een vicieuze cirkel houden als we bij elke stressfactor naar eten grijpen.

2. Beloning en motivatie

Veel mensen zien eten als een beloning. Na een lange werkdag of na het behalen van een prestatie, geven we onszelf vaak een “traktatie.” Dit kan iets kleins zijn, zoals een koekje bij de koffie, of iets groots, zoals een uitgebreide maaltijd met alles erop en eraan. Dit beloningsgedrag is vaak aangeleerd: denk maar aan kinderen die voor hun goede gedrag snoep krijgen.

• Positief effect: Het eten van iets lekkers versterkt het gevoel van voldoening na een inspanning en kan ons motiveren om door te zetten.
• Uitdaging: Door steeds vaker ongezonde keuzes als beloning in te zetten, kan dit snel leiden tot onnodige extra calorieën en gewichtstoename.

3. Gemak en tijdswinst

In onze drukke samenleving kan ongezond eten vaak een oplossing lijken voor tijdgebrek. Kant-en-klare maaltijden, snacks onderweg, of even snel iets afhalen bij de snackbar – het zijn keuzes die ons tijd besparen en inspanning besparen.

• Positief effect: Gemak en snelheid in een druk leven, zonder dat we ons zorgen hoeven te maken over voorbereiding.
• Uitdaging: Als ongezond eten een vast onderdeel wordt van onze dagelijkse routine, heeft dit op termijn negatieve effecten op onze gezondheid.

4. Sociale verbinding

Eten is niet alleen voeding, maar ook een sociale activiteit. Denk maar aan etentjes, feestjes en borrels. Ongezond eten wordt vaak als “gezellig” ervaren en biedt een gevoel van verbinding met anderen. Het kan lastig zijn om de verleiding te weerstaan om mee te doen als vrienden of familie samen genieten van snacks, desserts en drankjes.

• Positief effect: Het gevoel van verbondenheid én gezelligheid met anderen.
• Uitdaging: Het kan moeilijk zijn om gezonde keuzes te maken in sociale settings zonder het idee te hebben dat je iets mist of buiten de groep valt.

5. Emotionele troost

Sommige mensen eten uit verveling, eenzaamheid, of andere negatieve emoties. Het kan een manier zijn om ongemakkelijke gevoelens te dempen. Dit wordt vaak “emotioneel eten” genoemd. Vooral zoetigheid en comfortfood zoals chocolade, koekjes en chips kunnen een tijdelijke verdoving geven.

• Positief effect: Emotioneel eten biedt een uitlaatklep voor negatieve gevoelens, al is het maar kort.
• Uitdaging: Omdat emoties steeds terugkeren, kunnen we het eten als oplossing blijven gebruiken, wat kan leiden tot overeten en een afhankelijkheid van eten voor emotionele steun.

Hoe je deze positieve effecten (h)erkent en omzet naar gezonde(re) keuzes

Om eetgewoonten te veranderen, is het belangrijk om eerst stil te staan bij de positieve effecten die ongezonde keuzes voor ons hebben. Vraag jezelf af waarom je naar een bepaalde snack of maaltijd grijpt. Is het uit stress? Is het een beloning? Is het puur gemak? Door dit helder te hebben, kun je op zoek gaan naar alternatieven die op dezelfde manier voor je werken, maar dan op een gezondere manier.

1. Vind andere manieren om te ontspannen: In plaats van zoetigheid bij stress te eten, probeer een korte wandeling, ademhalingsoefeningen of een kop kruidenthee om te ontspannen.
2. Kies een gezonde beloning: Beloon jezelf met iets wat je leuk vindt, zoals een goed boek, een wandeling, of een leuke activiteit.
3. Plan je maaltijden: Door gezonde maaltijden voor te bereiden, voorkom je dat je naar ongezonde, snelle oplossingen grijpt.
4. Zoek andere sociale bezigheden: Bedenk alternatieven voor sociale bijeenkomsten, zoals samen koken, een gezondere high-tea organiseren, of een avondwandeling met vrienden.

Tot slot

Ongezonde eetgewoonten hebben vaak een positieve, maar tijdelijke functie. Door deze effecten te (h)erkennen, kunnen we begrijpen waarom het moeilijk kan zijn om deze gewoonten los te laten. Het doel is niet om het genot van eten weg te nemen, maar om bewuste keuzes te maken die je zowel op korte als lange termijn een goed gevoel geven.

Heb je ondersteuning nodig bij het vinden van gezonde alternatieven of bij het ontdekken van de kern van je eetgedrag? We helpen je graag verder met advies en begeleiding om stap voor stap je eetgewoonten positief te veranderen.